Betrouwbaarheid van sensiplan®

Sensiplan is de meest betrouwbare methode voor natuurlijke geboorteregeling die momenteel beschikbaar is. De theoretische betrouwbaarheid van Sensiplan is 99,6%. Bij gemiddeld gebruik is de betrouwbaarheid 98,2% in het eerste jaar (13 cycli). Dit laatste cijfer wordt ook wel de effectiviteit (Engels: efficacy) genoemd. Hiermee is Sensiplan een stuk betrouwbaarder dan alle andere natuurlijke anticonceptiemethoden, apps, monitors en computers. Verderop op deze pagina wordt precies uitgelegd waarom dit zo is.

Klik hier voor een tabel met betrouwbaarheden van verschillende methoden

De betrouwbaarheid van anticonceptiemethoden wordt uitgedrukt in de Pearl Index, het aantal zwangerschappen in het eerste jaar van gebruik (eerste 13 cycli) per 100 vrouwen. De Sensiplan® methode die wij onderwijzen, is ontwikkeld in Duitsland en getest gedurende vele cycli van honderden vrouwen. Deze methode leidt bij gemiddeld gebruik in de praktijk tot iets minder dan 2 ongeplande zwangerschappen per 100 vrouwen per jaar (13 cycli): dit is dus inclusief 'alle' fouten die Sensiplan gebruiksters maken bij het dagelijkse toepassen van de methode.

Bij de Pearl Index maakt men onderscheid tussen de gemiddelde gebruikerszekerheid en de theoretische methodezekerheid: de betrouwbaarheid bij foutloos gebruik. De methodezekerheid is voor Sensiplan ongeveer gelijk aan die van de pil: deze Pearl Index is voor Sensiplan 0,4. Dat moet ook wel, want Sensiplan is ontwikkeld met de pil als "referentie".

Bij gemiddeld gebruik in de praktijk blijkt Sensiplan zelfs betrouwbaarder dan de pil. De betrouwbaarheid van Sensiplan blijkt ook het hoogst van alle beschikbare natuurlijke methoden. De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO, World Health Organisation) erkent hiermee de hoge betrouwbaarheid van de symptothermale methoden (98%, as commonly used), ook in haar vergelijking met de andere natuurlijke methoden.

Dit is niet verwonderlijk. Sensiplan is namelijk een sympto-thermale methode en gebruikt bij de bepaling van de dagelijkse vruchtbaarheid twee lichaamssignalen: het cervixslijm, wat informatie geeft over de oestrogeenspiegel, en de basale lichaamstemperatuur, die informatie geeft over de progesteronspiegel. Beide signalen worden dagelijks gebruikt bij de bepaling van de vruchtbaarheid ("vandaag ben ik vruchtbaar of niet").

De meeste andere natuurlijke methoden, apps, vruchtbaarheidscomputers, etc. gebruiken slechts één lichaamssignaal (temperatuur of cervixslijm), en missen daardoor in het algemeen cruciale informatie, waardoor de gemiddelde betrouwbaarheid van deze andere natuurlijke methoden lager is. Deze lagere betrouwbaarheid wordt vaak ten dele gecompenseerd door gemiddeld langere vruchtbare perioden ('onthoudingsperioden') per cyclus. Let bij het vergelijken van anticonceptiemethoden daarom niet alleen op de theoretische betrouwbaarheid, maar vooral ook op het cijfer voor de betrouwbaarheid van een methode bij gemiddeld gebruik in de praktijk (Engels: efficacy). Dit cijfer vertelt wat u echt wilt weten (zie de tabel hieronder).

De ontwerpers van de Sensiplan methode hebben er ook hard aan gewerkt om de methoderegels zo eenvoudig mogelijk te maken, zodat de gebruikers zo min mogelijk fouten maken. De regels werden tevens zó opgesteld dat fouten bij de interpretatie van de lichaamssignalen vaak tot de conclusie leiden: "ik ben vruchtbaar", in plaats van andersom. Gebruikersfouten leiden daardoor in veel gevallen niet tot ongeplande zwangerschappen, maar hooguit tot een iets langere onthoudingsperiode. Dit draagt eveneens bij aan de hoge betrouwbaarheid van de methode.


Betrouwbaarheidstabel anticonceptie

Hieronder volgt een vergelijking van Sensiplan met andere methoden (Pearl Indices). Gebruikte Bronnen: Wereldgezondsheidsorganisatie (WHO), Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG, gebaseerd op Trussell, 2011).


Methode
Perfect gebruik
In de praktijk
Implantaat0,050,05
Sterilisatie man0,10,15
Hormoonspiraal (IUD, Mirena)
0,2
0,2
Lactatie Amenorrhoe Methode (0-4 mnd)
< 0,1
0,3
Sterilisatie vrouw0,5
0,5
Koperspiraal
0,6
0,8
sensiplan®
sympto-thermale methode
(temperatuur en cervixslijmobservatie)
0,41,8 [1]
Lactatie Amenorrhoe Methode (5-6 mnd)
1
2
Fertility Care / Creighton Model
0,5
3,2 [2]
LadyComp0,7?4,5? [3]
Combinatiepil (="de Pil")0,38
Natural Cycles (app)
0,7?8,3? [4]
Nuva ring/ Evra-pleister0,4 - 0,69
Pessarium, cervixkapje1 - 6
3,5 - 12
Condoom m
2
15 - 18
Condoom v
5 - 10
21
Ogino-Knaus (kalendermethode)
9
25
Coïtus interruptus
422 - 27
Regelmatige geslachtsgemeenschap
zonder anticonceptiemethode
~ 85~ 85


[1] uit diverse kleine, prospectieve studies volgen voor perfect gebruik van Sensiplan de waarden 0,4-0,6 en voor gebruik in de praktijk 1,8-2,6, met een gemiddelde van 2,3. De resultaten van onderzoeken met kleine aantallen deelneemsters hebben echter grote foutmarges. De resultaten 0,4 en 1,8 volgen uit de meest uitgebreide en best uitgevoerde studie, met medewerking van 900 vrouwen (Frank-Herrmann, 2007). Deze studie werd enkel uitgevoerd met vrouwen die de methode van een gecertificeerde consulent hebben geleerd. Aan andere onderzoeken lijken relatief meer vrouwen mee te hebben gedaan die de methode zelf uit de boeken hebben aangeleerd, zonder cursus. De Pearl Index uit onderzoeken met een deel "zelfstudie" deelnemers is wellicht ook hoger. Op dit moment loopt in Duitsland een onderzoek naar de precieze invloed op de effectiviteit bij zelfstudie van Sensiplan.

[2] De PI van Fertility Care is in de praktijk niet vergelijkbaar met de PI van andere methoden. De onderzoekers van Fertility Care gaan ervan uit dat alle vrouwen die zwanger worden door gemeenschap op dagen die ze zelf hadden aangegeven als vruchtbaar, ook daadwerkelijk zwanger wilden worden. Dergelijke zwangerschappen werden in de onderzoeken niet als ongepland geteld. Bij de normale bepaling van de gebruikerszekerheid zouden zulke zwangerschappen wel als ongepland meegeteld moeten worden. Hierdoor zal de werkelijke gebruikerszekerheid van deze methode lager zijn dan de gerapporteerde waarde van de Pearl Index bij Fertility Care/Creighton Model.

[3] LadyComp adverteert met een Pearl Index van 0,7. Dit is de theoretische waarde voor perfect gebruik (Engels: perfect use). LadyComp keert deze waarde dan om, en noemt het apparaat "99,3% betrouwbaar". Voor een algemene uitspraak over de betrouwbaarheid is echter de waarde van de Pearl Index bij gemiddeld gebruik in de praktijk nodig (ook genoemd: gebruikerszekerheid. Engels: efficacy, typical use).
Een recent retrospectief Pools onderzoek uit 2016 (p. 796 bovenaan) stelt de efficacy van de LadyComp op 95,5%. De resulterende Pearl Index 4,5 stemt ongeveer overeen met de schatting van 3,8-4,4 uit een kleiner ouder retrospectief onderzoek uit 1997 (pagina 16), uitgevoerd door een promovenda van prof dr G Freundl uit Düsseldorf. In 1998 werd retrospectief de waarde van 3,8 (zie samenvatting) bepaald. Prof Freundl is de absolute expert op het gebied van onderzoek naar de betrouwbaarheid van natuurlijke methoden, vandaar dat LadyComp hem met name op haar site noemt onder "wetenschappelijk bewijs". 

Belangrijk is dat in bovengenoemde onderzoeken de Pearl Index cijfers retrospectief zijn bepaald, en dat de resultaten daarom minder betrouwbaar zijn, en de werkelijke betrouwbaarheid van de LadyComp bij gemiddeld gebruik in de praktijk lager zal uitkomen. Immers: vraag je gebruiksters achteraf of een opgetreden zwangerschap gepland was, dan wordt een deel van de antwoorden hierdoor gekleurd, en lijkt de betrouwbaarheid van de onderzochte methode hierdoor hoger. Daarom moet dergelijk onderzoek prospectiefworden uitgevoerd: vraag de gebruiksters elke maand of zij de volgende maand zwanger willen worden of niet, en gebruik deze antwoorden in de betrouwbaarheidsberekeningen. Het grote onderzoek naar de betrouwbaarheid van Sensiplan is zo uitgevoerd, met medewerking van 900 vrouwen.
Prof Freundl wijst duidelijk op dit probleem in zijn artikel uit 1998, Sensiplan heet dan nog NFP(DAG). Helaas mist in het LadyComp overzicht van klinisch onderzoek ook het artikel uit 2010 waarin Freundl schrijft dat hij, vanwege de gebrekkige onderzoeken, een aantal vruchtbaarheidscomputers, waaronder de
Ladycomp, afraadt. De situatie lijkt, ook met het nieuwe retrospectieve onderzoek uit 2016, niet substantieel verbeterd. In ieder geval is het betrouwbaarheidscijfer van 99,3% onjuist. De betrouwbaarheid van de LadyComp en aanverwante produkten is bij gemiddeld gebruik in de praktijk hooguit ca. 95,5%. Omdat er geen prospectief cijfer beschikbaar is, staat in de tabel een "?".

[4] De betrouwbaarheidscijfers voor de app 'NaturalCycles' komen uit de rapportage van het door henzelf uitgevoerde onderzoek (2017). De werkelijke betrouwbaarheid bij gemiddeld gebruik in de praktijk is niet 99,3% maar (hoogstens) 91,7%. Daarbij moeten een aantal serieuze opmerkingen gemaakt worden bij de opzet van dat onderzoek, zie de reactie van Frank-Herrmann op de publicatie van NaturalCycles. De conclusie moet zijn dat de werkelijke betrouwbaarheid waarschijnlijk lager uitvalt. Tevens valt in deze publicatie de hoge 'discontinuation rate' van deze methode op: na één jaar blijkt 54% van de gebruiksters alweer met de methode gestopt te zijn.

Algemene opmerking: verschillende onderzoeken geven meestal (behoorlijk) verschillende resultaten. In bovenstaande tabel is als bron zoveel mogelijk de Wereldgezondheidsorganisatie aangehouden (World Health Organisation, WHO) evt. in combinatie met gegevens van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG, gebaseerd op Trussell, 2011).


Methode- en gebruikerszekerheid

Naast de methodezekerheid is er ook een gebruikerszekerheid. Alle methoden zijn gebaat bij een strikt naleven van de regels: een pil moet je innemen, een condoom omdoen enz. Zo moet bij NFP de methode ook correct worden gebruikt. Wie geen fouten maakt en zich aan de regels houdt zal een gebruikerszekerheid bereiken die de methodezekerheid benadert.

De praktijk wijst uit dat Sensiplan gebruikers die de Sensiplan-cursus van een gecertificeerde consulent hebben gevolgd en gemotiveerd zijn om de methode correct toe te passen, inderdaad deze hoge betrouwbaarheid halen. Tijdens de cursus wordt het echtpaar intensief begeleid door de NFP-consulent, die erop toeziet dat de cursisten alle details van de methode goed onder de knie krijgen, en die daarnaast aandacht besteedt aan persoonsgebonden cycluskenmerken van de vrouw.

Een cursist: "Een consulent die over je rug meekijkt, merkt zaken op die je na het bestuderen van het boekje zelf niet opvallen. Wij werkten al een tijd met het boekje, maar gebruikten toch de methode niet helemaal goed."

In het verleden viel onze organisatie op dat sommige vrouwen die de methode zelfstandig uit het boek hadden geleerd, pas ná een ongeplande zwangerschap een cursus kwamen volgen. Vandaar dat Sensiplan Nederland nu steeds het belang van de sensiplan-cursus benadrukt. Zelfstudie lijkt goedkoper (hoewel de mannelijke partner dan de kennis meestal nìet heeft), maar door de grotere kans op ongeplande zwangerschappen doet zelfstudie uiteindelijk afbreuk aan de tevredenheid van de gebruikers en het imago van natuurlijke methodes voor geboorteregeling.